Przesłuchanie - to czynność definiowana prawem ale i psychologią. I choć to dwie bardzo odległe definicje, to jednak się wzajemnie nie wykluczają. Poniekąd nawet dopełniają i uzupełniają się nawzajem. Definicja psychologiczna, w dużym uproszczeniu sprowadza przesłuchanie do rozmowy dwóch stron (osób) na której przebieg obie mają wpływ poprzez wzajemną interakcję. Definicja prawna czynności przesłuchania określa wymogi formalne jakie muszą być spełnione, aby rozmowę nazwać przesłuchaniem w prawnym rozumieniu tego słowa i aby owa „rozmowa" powodowała określone kodeksowo skutki prawne.
Postępowanie administracyjne prowadzone przez urzędnika na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje prowadzenie przesłuchań stron i świadków oraz gromadzenie dowodów z ich zeznań. Przesłuchanie takie, choć umocowane jako czynność dowodowa na przepisach administracyjnych w praktyce realizacji nie odbiega znacznie od tego prowadzonego na bazie przepisów Kodeksu postępowania karnego - przynajmniej jeśli chodzi o taktykę i metody pozyskiwania informacji z jednej strony i sposoby oporu z drugiej. Pozyskanie odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie może przyczynić się znacznie do efektywności prowadzonej czynności przesłuchania, a co za tym idzie do sprawności i wyniku całego postępowania administracyjnego.
Trzeba pamiętać, że przesłuchanie to proces przede wszystkim psychologiczny którego cel jest poznawczy. Skuteczne przesłuchanie jest dalekie od prymitywnych wzorców znanych z filmów sensacyjnych czy pozbawionych należytego kontekstu i wyjaśnienia procesów relacji dziennikarskich.
Przesłuchiwani jesteśmy permanentnie. I to nie tylko przez policjantów, prokuratorów, urzędników organów kontroli, sędziów itd... Nie rzadziej też sami przesłuchujemy. I nawet nie mamy tego świadomości. Rodzice przesłuchują dzieci na okoliczność „tego co było w szkole". Szefowie przesłuchują podwładnych rozliczając ich z powierzonej pracy. Audytorzy przesłuchują na okoliczność badanego zdarzenia. I przykłady można by mnożyć... Tylko najczęściej nikt nie nazywa tego przesłuchaniem. Wolimy synonim „rozmowa".
Profesjonalne przesłuchanie to swoista gra psychologiczna nastawiona na określone cele pomiędzy przesłuchującym a przesłuchiwanym. Gra wymagająca wiedzy, znajomości taktyki i umiejętność doboru metody badania. To umiejętność rozpoznania intencji, ujawnienia obaw badanego, przyczyn jego ewentualnej nieszczerości i przełamania jego oporów. To kwestia nie tylko identyfikacji kłamstwa, ale i obiektywnej oceny jego przyczyny. Wszak nie zawsze kłamstwo jest skutkiem zamierzonym kłamiącego. To kwestia takiego poprowadzenia rozmowy aby wydobyć pozornie niedostępne (zapomniane) informacje z pamięci słuchanego. Ale to także techniki behawioralne prowadzące do oceny postawy badanego często bez jego świadomej współpracy.
Znajomość poszczególnych technik pozwala nam także na skuteczną obronę i rozpoznanie ich stosowania wobec nas. A to ostatnie może być nam przydatne coraz częściej. Bo coraz częściej możemy zetknąć się z osobami profesjonalnie przygotowanymi do prowadzenia takich „rozmów". Z metodyki przesłuchań szkoleni są nie tylko policjanci, prokuratorzy czy sędziowie w stosunku do których to nawet nie powinno nikogo dziwić. Szkoleni w tym zakresie są także urzędnicy wielu państwowych organów kontroli (np. skarbowych), inspektorzy, audytorzy wewnętrzni w korporacjach itd... Lista jest naprawdę długa i coraz dłuższa.
Wszystkich zainteresowanych tematyką zapraszamy do udziału w szkoleniu.
Program szkolenia:
1. Zagadnienia wprowadzające
• Czym jest przesłuchanie a czym rozpytanie
• Przesłuchanie w ujęciu prawno-procesowym
• Przesłuchanie w ujęciu psychologicznym
• Gra pozorów pomiędzy słuchającym i słuchanym (reguły i schematy)
• Manipulacyjne metody pozyskiwania zeznań
• Wywieranie presji psychicznej
• Przebieg przesłuchania (fazy)
• Ogólne zasady przesłuchań
• Podstawowe zasady dotyczące przesłuchań realizowanych na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego
• Przesłuchanie jako czynność na podstawie KPK i KPA (podobieństwa, różnice, zależności i powiązania)
• Przesłuchanie wg. Kpa
• Rozprawa administracyjna
• Wyłączenie pracownika organu
• Wezwanie na przesłuchanie
• Protokół z przesłuchania
• Dowody w postępowaniu administracyjnym
• Przesłuchanie strony
• Przesłuchanie świadka
• Przesłuchanie osób należących do kategorii szczególnych
• Osoby niepodlegające przesłuchaniu
• Prawo odmowy zeznań
• Prawo odmowy odpowiedzi
• Udział strony lub stron w czynności przesłuchania stron lub świadków
• Wartość dowodowa zeznania
• Procedury wewnętrzne organu dotyczące metod i technik przesłuchań
2. Podstawowe metody i techniki przesłuchań
• Przesłuchanie metodą "wywiadu poznawczego"
• Metoda ujawniania związku świadka ze sprawą
• Metoda perswazji
• Metoda przypominania
• Metoda wytwarzania u świadka poczucia bezpieczeństwa
• Metoda bezpośredniego wykazywania kłamstwa
• Metoda „ślepej uliczki"
• Metoda „wszechwiedzy"
• Metoda szczegółowych pytań
• Metoda ujawniania motywów kłamstwa
• Inne techniki i metody...
3. Rodzaje pytań, ich cele i wykorzystanie
• Pytania otwarte
• Pytania zamknięte
• Pytania behawioralne
• Pytania przynęty
• Pytania naprowadzające
• Pytania z ukrytą odpowiedzią
• Pytania zamykające
4. Kryteria oceny wiarygodności wypowiedzi/relacji
• Kryteria ogólne
• Kryteria szczegółowe
• Kryteria motywacyjne
• Specyficzne elementy zdarzenia
5. Wykrywanie i identyfikacja niewerbalnych symptomów kłamstwa
• Twarz rozmówcy
• Dłonie rozmówcy
• Stopy i nogi rozmówcy
• Mruganie rozmówcy
• Ramiona rozmówcy
• Oczy rozmówcy
• Awersja rozmówcy
6. Podsumowanie
• Ocena dopuszczalności / legalności wybranych metod przesłuchań
• Ocena skuteczności i przydatności wybranych metod przesłuchań
• Ocena konsekwencji zastosowania wybranych metod przesłuchań
7. Pytania i konsultacje indywidualne
