Przesłuchanie - to czynność definiowana prawem ale i psychologią. I choć to dwie bardzo odległe definicje, to jednak się wzajemnie nie wykluczają. Poniekąd nawet dopełniają i uzupełniają się nawzajem. Definicja psychologiczna, w dużym uproszczeniu sprowadza przesłuchanie do rozmowy dwóch stron (osób) na której przebieg obie mają wpływ poprzez wzajemną interakcję. Definicja prawna czynności przesłuchania określa wymogi formalne jakie muszą być spełnione, aby rozmowę nazwać przesłuchaniem w prawnym rozumieniu tego słowa i aby owa „rozmowa" powodowała określone kodeksowo skutki prawne (np. była dowodem w sprawie).
Przesłuchanie to proces przede wszystkim psychologiczny którego cel jest poznawczy. Skuteczne przesłuchanie jest dalekie od prymitywnych wzorców znanych z filmów sensacyjnych czy pozbawionych należytego kontekstu i wyjaśnienia procesów relacji dziennikarskich.
Przesłuchiwani jesteśmy permanentnie. I to nie tylko przez policjantów, prokuratorów, urzędników organów kontroli, sędziów itd... Nie rzadziej też sami przesłuchujemy. I nawet nie mamy tego świadomości. Rodzice przesłuchują dzieci na okoliczność „tego co było w szkole". Szefowie przesłuchują podwładnych rozliczając ich z powierzonej pracy. Audytorzy przesłuchują na okoliczność badanego zdarzenia. I przykłady można by mnożyć... Tylko najczęściej nikt nie nazywa tego przesłuchaniem. Wolimy synonim „rozmowa". W biznesie, gdzie „przesłuchanie" w sensie prawnym nie istnieje najczęściej używany jest synonim „rozmowa wyjaśniająca". Niemniej, niezależnie od nazwy, sam proces i metody są podobne.
Profesjonalne przesłuchanie to swoista gra psychologiczna nastawiona na określone cele pomiędzy przesłuchującym a przesłuchiwanym. Gra wymagająca wiedzy, znajomości taktyki i umiejętność doboru metody badania. To umiejętność rozpoznania intencji, ujawnienia obaw badanego, przyczyn jego ewentualnej nieszczerości i przełamania jego oporów. To kwestia nie tylko identyfikacji kłamstwa, ale i obiektywnej oceny jego przyczyny. Wszak nie zawsze kłamstwo jest skutkiem zamierzonym kłamiącego. To kwestia takiego poprowadzenia rozmowy aby wydobyć pozornie niedostępne (zapomniane) informacje z pamięci słuchanego. Ale to także techniki behawioralne prowadzące do oceny postawy badanego często bez jego świadomej współpracy.
Znajomość poszczególnych technik pozwala nam także na skuteczną obronę i rozpoznanie ich stosowania wobec nas. A to ostatnie może być nam przydatne coraz częściej. Bo coraz częściej możemy zetknąć się z osobami profesjonalnie przygotowanymi do prowadzenia takich „rozmów". Z metodyki przesłuchań szkoleni są nie tylko policjanci, prokuratorzy czy sędziowie w stosunku do których to nawet nie powinno nikogo dziwić. Szkoleni w tym zakresie są także urzędnicy wielu państwowych organów kontroli (np. skarbowych), inspektorzy, audytorzy wewnętrzni w korporacjach itd... Lista jest naprawdę długa i coraz dłuższa.
Postępowanie administracyjne prowadzone przez urzędnika na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje prowadzenie przesłuchań stron i świadków oraz gromadzenie dowodów z ich zeznań. Przesłuchanie takie, choć umocowane jako czynność dowodowa na przepisach administracyjnych w praktyce realizacji nie odbiega znacznie od tego prowadzonego na bazie przepisów Kodeksu postępowania karnego - przynajmniej jeśli chodzi o taktykę i metody pozyskiwania informacji z jednej strony i sposoby oporu z drugiej. Pozyskanie odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie może przyczynić się znacznie do efektywności prowadzonej czynności przesłuchania, a co za tym idzie do sprawności i wyniku całego postępowania administracyjnego.
Wszystkich zainteresowanych tematyką zapraszamy do udziału w szkoleniu.
Program dwudniowego szkolenia:
1. Zagadnienia wprowadzające
• Czym jest przesłuchanie a czym rozpytanie
• Przesłuchanie w ujęciu prawno-procesowym i w ujęciu psychologicznym
• Gra pozorów pomiędzy słuchającym i słuchanym (reguły i schematy)
• Manipulacyjne metody pozyskiwania zeznań i wywieranie presji psychicznej
• Ogólne zasady przesłuchań i przebieg przesłuchania (fazy)
• Podstawowe zasady dotyczące przesłuchań realizowanych na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego i Kodeksu postępowania administracyjnego
• Przesłuchanie jako czynność na podstawie KPK i KPA (podobieństwa, różnice, zależności i powiązania)
• Wyłączenie pracownika organu
• Wezwanie na przesłuchanie
• Protokół z przesłuchania
• Przesłuchanie strony (Kpa), przesłuchanie świadka (Kpk /Kpa), przesłuchanie podejrzanego (Kpk), przesłuchanie pokrzywdzonego (Kpk)
• Przesłuchanie osób należących do kategorii szczególnych, osoby niepodlegające przesłuchaniu
• Prawo odmowy zeznań i prawo odmowy odpowiedzi
• Udział strony lub stron w czynności przesłuchania stron lub świadków
• Wartość dowodowa zeznania
• Procedury wewnętrzne organu dotyczące metod i technik przesłuchań
2. Cel przesłuchania
• Operacyjny
• Procesowy
3. Podstawowe metody i techniki przesłuchań
• Przesłuchanie metodą "wywiadu poznawczego"
• Metoda ujawniania związku świadka ze sprawą
• Metoda perswazji
• Metoda przypominania
• Metoda wytwarzania u świadka poczucia bezpieczeństwa
• Metoda bezpośredniego wykazywania kłamstwa
• Metoda „ślepej uliczki"
• Metoda „wszechwiedzy"
• Metoda szczegółowych pytań
• Metoda ujawniania motywów kłamstwa
• Inne techniki i metody...
4. Rodzaje pytań, ich cele i wykorzystanie
• Pytania otwarte i pytania zamknięte
• Pytania behawioralne
• Pytania przynęty
• Pytania naprowadzające
• Pytania z ukrytą odpowiedzią
• Pytania zamykające
5. Techniki stosowane podczas przesłuchań
• Przedstawienie fałszywego obrazu sytuacji procesowej podejrzanego
• Zadawanie pytań sugerujących odpowiedź i zamkniętych
• Kumulatywne przedstawianie dowodów winy
• Przedstawianie fałszywych dowodów winy
• Wskazywanie na łatwość w uzyskaniu dowodów winy
• Metoda selektywnego prezentowania materiału dowodowego
• Obiecywanie niższego wymiaru kary
• Udowadnianie sprzeczności w wyjaśnieniach
• Prezenty
• Podawanie wersji zdarzenia zawierającej fałszywe informacje
• Dobry - zły policjant
• Stosowanie presji
• Napięcie
• Cisza
• Wielogodzinne przesłuchania
• Inne techniki
• Dostosowywanie techniki przesłuchań
• Statystyka
6. Ocena dopuszczalności / legalności wybranych metod przesłuchań
7. Ocena skuteczności i przydatności wybranych metod przesłuchań
8. Ocena konsekwencji zastosowania wybranych metod przesłuchań
9. Prawa i obowiązki stron przesłuchania
• Prawa i obowiązki przesłuchiwanego w charakterze świadka
• Prawa i obowiązki przesłuchiwanego w charakterze podejrzanego
• Prawa i obowiązki przesłuchiwanego w charakterze pokrzywdzonego
(moduł realizowany w formule szkolenia klasycznego rozszerzonego o materiały uzupełniające do samokształcenia ze względu na obszerność materiału)
10. Ujawnianie kłamstwa i nieszczerości
• Wprowadzenie
1. Definicja kłamstwa
2. Socjotechnika kłamstwa
3. Nieszczerość a kłamstwo
4. Manipulacja a kłamstwo
• Rodzaje metod badających kłamstwo w zeznaniach
1. Metody psychologiczne
2. Metody fizjologiczne
• Rodzaje kłamstwa
1. Kłamstwo normalne
2. Fantazjowanie
3. Pseudologia fantastica
4. Kłamstwo patologiczne
5. Konfabulacja
• O kłamstwie i kłamiących
1. Społeczne postrzeganie kłamstwa na przełomie wieków i dzisiaj
2. Przyczyny kłamstwa
3. Kłamstwo celowe
4. Kłamstwo normalne kontra kłamstwo patologiczne
5. Motywy kłamstwa
6. Emocje, które towarzyszą kłamaniu
7. Czym jest kłamstwo w kontekście badania szczerości wypowiedzi?
8. Ekspresja szczerej emocji
9. Charakterologiczne motywy kłamstwa
10. Fizjologiczne objawy i symptomy ujawniające kłamstwo
• Wykrywanie i identyfikacja niewerbalnych symptomów kłamstwa
1. Twarz rozmówcy
2. Dłonie rozmówcy
3. Stopy i nogi rozmówcy
4. Mruganie rozmówcy
5. Ramiona rozmówcy
6. Oczy rozmówcy
7. Awersja rozmówcy
• Kryteria oceny wiarygodności wypowiedzi/relacji
1. Kryteria ogólne
2. Kryteria szczegółowe
3. Kryteria motywacyjne
4. Specyficzne elementy zdarzenia
• Rozmowa z potencjalnym kłamcą i popełniane błędy oceny
1. Pozorowana wiara w kłamstwo
2. Testowanie wiedzy ukrywanej
3. Błąd odrzucenia prawdy
4. Błąd przyjęcia kłamstwa
5. Błąd oceny symptomów
6. Błąd oceny motywów zachowania
7. Technika utożsamienia się
• Podstawowe strategie kłamania i nieszczerości
1. Kłamstwo polegające na ukrywaniu prawdy
2. Kłamstwo polegające na fałszowaniu emocji
3. Kłamstwo polegające na uwiarygodnianiu fałszywych faktów
4. Kłamstwo polegające na manipulowaniu przekazem faktów
11. Techniki oporu stosowane w trakcie przesłuchania
12. Metody skutecznego kłamania
13. Konsultacje indywidualne dla zainteresowanych!
